Alert europejski: Jak UE wdraża prawo i polityki związane z ochroną środowiska? Komisja właśnie to sprawdza!

Komisja Europejska na początku czerwca br. uruchomiła konsultacje publiczne związane z przeglądem wdrażania unijnego prawa ochrony środowiska. Ministerstwo Klimatu i Środowiska czeka więc intensywna praca związana nie tylko z wdrażaniem regulacji wynikających z pakietu „Fit for 55”, ale także konieczność poprawy obecnie istniejącego krajowego prawa.

Przegląd wdrażania unijnego prawa ochrony środowiska

Jak wskazuje Komisja Europejska: „Wdrażanie unijnego prawa i polityki ochrony środowiska ma zasadnicze znaczenie dla zdrowia ludzkiego i zdrowego środowiska, utrzymania praworządności, równego traktowania i zaufania do instytucji, a także dla stworzenia nowych możliwości dla wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i konkurencyjności. Z drugiej strony słabe wdrożenie wiąże się z wysokimi kosztami zdrowotnymi, środowiskowymi i gospodarczymi oraz nierównymi warunkami działania dla przedsiębiorstw”.

Każde państwo członkowskie UE jest więc zobowiązane do pełnej i właściwej implementacji przepisów. Aby zapewnić wsparcie członkom UE, Komisja oferuje pewnego rodzaju wsparcie techniczne, które identyfikuje luki oraz wskazuje możliwe sposoby zmierzające do zapewniania właściwej transpozycji i wdrożenia.

Obszar związany z ochroną środowiska jest w tym przypadku szczególnie istotny. Nie tylko z uwagi na Zielony Ład, ale przede wszystkim na koszty gospodarcze, które w 2018 r. zostały oszacowane na około 55 mld EUR rocznie. Kwota to koszt wynikający głownie z niewdrożenia unijnego prawa ochrony środowiska, łącznie z kosztami związanymi z postępowaniami w sprawach dot. uchybienia zobowiązaniom przeciwko państwom członkowskim UE w związku z niewdrożeniem przepisów.

Przegląd wdrażania polityki ochrony środowiska jest więc „narzędziem monitorowania służącym podnoszeniu świadomości na temat luk we wdrażaniu i jego poprawie, którego celem jest eliminowanie przyczyn luk we wdrażaniu i znajdowanie rozwiązań, zanim problemy staną się naglące. […] Do tej pory Komisja przyjęła trzy przeglądy wdrażania polityki ochrony środowiska w latach 2017, 2019 i 2022”.

Przebieg prac Komisji Europejskiej

Na obecnym etapie uruchomione zostały wstępne konsultacje publiczne, w których zainteresowany strony mogą przekazać swoje opinie. Etap ten – uruchomiony 7 czerwca br. – zakończony zostanie po 4 tygodniach, czyli na już 5 lipca br.

Warto jednak zauważyć, że w przypadku przeglądu wdrażania unijnego prawa ochrony środowiska, etap wstępnych konsultacji publicznych będzie etapem zarówno pierwszym, jak i ostatnim. Właściwe konsultacje publiczne, rozumiane jako uruchomienie obszernego kwestionariusza, nie są przewidziane, ze względu na fakt, że przegląd opiera się głównie na spostrzeżeniach i analizach samego organu wykonawczego UE. Co ważne, w przypadku obecnej inicjatywy nie należy się spodziewać także dokumentu pomocniczego zawierającego ocenę skutków, ponieważ sam przegląd „będzie wspierał realizacje istniejących zobowiązań UE w zakresie ochrony środowiska”.

Za całość prac, które planowo mają zakończyć się w na początku 2025 r., odpowiedzialna jest Dyrekcja Generalna ds. Środowiska (DG ENV) wraz z Departamentem ds. Compliance, Governance oraz Wsparcia dla państw członkowskich UE (ENV.E) oraz Wydziałem ds. Wdrażania Polityki Ochrony Środowiska (ENV.E.2).

Co z tego wynika?

Jak informuje organ wykonawczy UE „Czwarty przegląd wdrażania polityki ochrony środowiska, który ma zostać przyjęty w 2025 r., będzie składał się z komunikatu Komisji i 27 indywidualnych sprawozdań krajowych (dokumentów roboczych służb Komisji) zawierających zalecenia i wytyczne dla państw członkowskich UE oparte o działania priorytetowe. […] W każdym sprawozdaniu krajowym przedstawione zostaną główne niedociągnięcia i wyzwania związane z wdrażaniem europejskiego prawodawstwa i polityki w zakresie ochrony środowiska, dobre praktyki, przykłady udanych działań oraz zalecenia dotyczące usprawnień. Proces przeglądu wdrażania polityki ochrony środowiska pozwala mierzyć postępy poczynione od 2017 r. i dokonywać przeglądu zaleceń dla państw członkowskich UE w poprzednich cyklach oraz ułatwia porównywanie wyników w zakresie wdrażania”.

Czego więc można się spodziewać? Wystarczy spojrzeć na kluczowe wnioski Komisji Europejskiej z przeglądu przeprowadzonego w 2022 r. Wśród głównych wyzwań wymienione zostały kwestie związane z:

•    Luką inwestycyjną w zakresie ochrony środowiska (w wysokości ok. 1,3% PKB),
•    Ograniczonym postępem w obarze poprawy jakości powietrza,
•    Niskim tempem wdrażania zapisów dyrektywy dot. oczyszczania ścieków komunalnych,
•    Spełnieniem wymogów związanych z poziomami recyklingu odpadów komunalnych.

Od 2022 roku w w/w obszarach zbyt wiele nie uległo zmianie. Bardzo prawdopodobne więc, że Komisja ponownie zwróci uwagę na dosłownie „palące” dla Polski kwestie. Mowa oczywiście o odpadach (i płonących wysypiskach), jakości powietrza, a być może również jakości wody (bazując np. na sprawie związanej z zanieczyszczeniem Odry).