Komisja Europejska podsumowuje działania państw członkowskich w dziedzinie energii oraz klimatu. Część 3 – sprawozdanie na temat subsydiów energetycznych

24 października Komisja Europejska opublikowała sprawozdanie na temat stanu unii energetycznej na 2023 r. Wraz z dokumentem zaprezentowane zostały również sprawozdania szczegółowo omawiające działania poszczególnych państwa członkowskich UE, a także dokumenty odnoszące się m.in. do: działań w dziedzinie bioenergii, dotacji w sektorze energetycznym, postępów w zakresie renowacji budynków, funkcjonowania EU ETS, a także przystosowywania się do zmian klimatu.

W związku z opublikowaniem przez organ wykonawczy UE serii sprawozdań odnoszących się do działań zarówno instytucji unijnych, jak i państwa członkowskich UE, w poszczególnych odcinkach serii omówimy najważniejsze kwestie związane z ich treścią. W trzeciej części cyklu, na warsztat bierzemy sprawozdanie na temat subsydiów energetycznych.

Subsydia energetyczne

Jak wskazuje Komisja Europejska: „Subsydia w formie dotacji i innych zachęt ekonomicznych i prawnych odgrywają istotną rolę w: przyspieszeniu wdrażania rozwiązań w zakresie czystej energii i efektywności energetycznej; oraz ograniczeniu wykorzystania paliw kopalnych. Subsydia mogą więc wspierać cele gospodarcze, środowiskowe lub społeczne. Jeśli są źle zaprojektowane mogą zakłócać konkurencję, działać przeciwko transformacji energetycznej i zmniejszać sygnał cenowy dotyczący emisji dwutlenku węgla (EUA). UE jest aktywnie zaangażowana w stopniowe wycofywanie subsydiów na paliwa kopalne również w ramach międzynarodowych zobowiązań UE podjętych w kontekście G20 i Światowej Organizacji Handlu (WTO)”.

Zapraszamy do subskrybowania newslettera legislacyjnego https://alerty-legislacyjne.strefainwestorow.pl/

Sprawozdanie na temat subsydiów energetycznych w Unii Europejskiej

Samo sprawozdanie, będące przedmiotem obecnej analizy zostało opublikowane w tym samym dniu co raport na temat stanu unii energetycznej, a jego treść wynika wprost z rozporządzenia ws. zarządzania unią energetyczną (jest to więc 4-ty raport). Celem raportu jest monitorowanie działań w zakresie udzielanych dotacji, a także śledzenie postępów odnoszących się do stopniowego wycofywania się z wykorzystywania paliw kopalnych w sektorze energetycznym w UE, przy zastosowaniu metodologii ustanowionej przez WTO.

Już we wstępie do raportu Komisja Europejska podkreśliła, że łączna kwotę subsydiów energetycznych w UE-27 szacowana jest na kwotę 390 mld EUR w 2022 r. (+80% w porównaniu z 216 mld w 2021 r.). Wstępuje więc znaczący trend wzrosty, który wynika bezpośrednio z zakłóceń na rynku energii wywołanych przez pandemię oraz konflikt zbrojny na Ukrainie: „W odpowiedzi na kryzys cen energii, co najmniej 230 tymczasowych instrumentów subsydiowania zostało utworzonych lub rozszerzonych w państwach członkowskich w całej UE, aby złagodzić wpływ wysokich i niestabilnych cen”.

Zoabacz także: Komisja Europejska podsumowuje działania państw członkowskich w dziedzinie energii oraz klimatu. Część 1 – sprawozdanie na temat stanu unii energetycznej

Paliwa kopalne

„W 2021 r. dotacje na paliwa kopalne spadły do 56 mld EUR, kontynuując stałą tendencję spadkową obserwowaną od 2018 r. Spadek ten wynikał głównie ze zmniejszenia dotacji dla przemysłu energetycznego. Ta tendencja spadkowa została zakłócona w 2022 r. stanowiąc bezpośrednią konsekwencję europejskiej reakcji na kryzys energetyczny. Subsydia były jednym z podstawowych narzędzi przeciwdziałania wpływowi wysokich cen energii na koszty utrzymania i na koszty produkcji europejskiego przemysłu”.

„W rezultacie szacuje się, że dotacje na paliwa kopalne wzrosły ponad dwukrotnie w latach 2021-2022 (z 56 mld EUR do 123 mld EUR). Wzrost ten odzwierciedla m.in. znacznie większe wsparcie gospodarstwa domowe (+500%), zwiększone dotacje dla sektora transportu i przemysłu energetycznego (odpowiednio +150% i +280%) oraz inne środki międzysektorowe (np. niższe stawki VAT)”.

„Dotacje przeznaczone konkretnie na wydobycie paliw kopalnych i infrastrukturę wspierającą otrzymały 13 mld EUR i 6 mld EUR. Podczas gdy większość wsparcia dla paliw kopalnych trafiła do sektora ropy naftowej i produktów rafinacji (56 mld EUR) w 2022 r., dotacje przeznaczone na gaz ziemny potroiły się z 2021 r. do 2022 r. i osiągnęły 46 mld EUR. Wsparcie dla węgla kamiennego i brunatnego pozostało na tym samym poziomie 8 mld EUR, podczas gdy wszystkie inne rodzaje paliw kopalnych otrzymały ok. 13 mld EUR”.

Odnawialne źródła energetyczne

„W 2021 r. dotacje na OZE spadły po raz pierwszy od kilku lat do 86 mld EUR (-1,3 mld EUR lub -1,5% w porównaniu z 2020 r.). Spadek ten wynikał głównie ze wzrostu cen na hurtowym rynku energii elektrycznej, co doprowadziło do spadku płatności w ramach instrumentów wsparcia, które stanowią uzupełnienie cen rynkowych. Spadek dopłat do energii odnawialnej nastąpił również pomimo wzrostu zainstalowanej i wspieranej mocy wytwórczej OZE. W 2022 r. dotacje na OZE wzrosły tylko nieznacznie do 87 mld EUR i po raz pierwszy od 2015 r. znalazły się poniżej poziomu dotacji na paliwa kopalne”.

„W 2022 r. typowym instrumentem zapewniającym dotacje dla OZE nadal było wsparcie dochodowe/cenowe (57 mld EUR, 65%) w postaci środków takich jak taryfy gwarantowane i premie gwarantowane (FiT/FiP). Transfery bezpośrednie znacznie wzrosły i w 2021 r. osiągnęły poziom 8 mld EUR (5 mld EUR więcej niż w 2020 r.) i 9 mld EUR w 2022 r. Wzrost ten był w dużej mierze spowodowany wsparciem dla produkcji OZE i infrastruktury elektroenergetycznej uwzględnionej w planach odbudowy i odporności państw członkowskich, a także zwiększonemu poziomowi wsparcia na rzecz pobudzania energii odnawialnej i efektywności energetycznej w sektorze ciepłowniczym”.

„We wszystkich państwach członkowskich energetyka słoneczna otrzymała najwięcej dotacji w 2022 r. (25 mld EUR). Tuż za nią znajduje się energetyka bazująca na wietrze i biomasie (po 15 mld EUR). Energetyka wodna otrzymała najmniejsze wsparcie finansowe (1,5 mld EUR w 2022 r.)”.

Efektywność energetyczna

„Dotacje na rzecz efektywności energetycznej wzrosły od 2015 r. i do 2022 r. osiągnęły poziom 30 mld EUR (o 8 mld EUR więcej niż w 2021 r.). Subsydia były i wciąż są szczególnie istotnym instrument wsparcia, stanowiąc ponad 50% wszystkich dotacji na efektywność energetyczną w 2022 r. W latach 2021-2022 dotacje na efektywność energetyczną zwiększały się równolegle z wdrażaniem w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności”.

Energetyka jądrowa

„Dotacje na energię jądrową wzrosły z 4,3 mld EUR w 2015 r. do 7,6 mld EUR w 2021 r., a następnie spadły do 4,2 mld EUR w 2022 r. Ten nagły spadek wynikał m.in. ze spadku wolumenu mechanizmów rynku mocy (we Francji, Niemczech i Włoszech); niskiej dostępnością aktywów jądrowych we Francji, niskiej dostępności aktywów jądrowych we Francji. Był również związany z decyzją Niemiec o zamknięciu trzech elektrowni jądrowych pod koniec 2021 roku”. Co istotne: „W 2022 r. Francja (2,3 mld EUR) i Niemcy (1,3 mld EUR) mld EUR odpowiadały za większość energetycznych subsydiów w obszarze energetyki jądrowej w UE”.

W podsumowaniu raportu Komisja Europejska jasno stwierdza, że: „Zwiększone dotacje energetyczne nie doprowadziły do większego zużycia energii. Ogólny popyt na energię spadł w 2022 r. w porównaniu z poziomami sprzed COVID-19. Wszystkie podmioty gospodarcze zmniejszyły swoje zapotrzebowanie na gaz o 17% , przy czym gospodarstwa domowe i przemysł były w czołówce (redukcje odpowiednio o 50% i 43%)”.

Co więcej: „Zakończenie długiego trendu spadkowego dopłat do energii było uzasadnione priorytetem ochrony konsumentów w UE przed szokiem związanym z rachunkami za energię. Jeśli jednak tymczasowe środki zostaną przedłużone w perspektywie średnioterminowej, może to mieć długotrwały negatywny wpływ na rynek poprzez zmniejszenie rynkowych zachęt do inwestowania w efektywność energetyczną i energię odnawialną, a w tym również w czyste technologie ogrzewania takie jak pompy ciepła”.

Zobacz także: Komisja Europejska podsumowuje działania państw członkowskich w dziedzinie energii oraz klimatu. Część 2 – sprawozdanie na temat funkcjonowania rynku EU ETS